История деревни

Деревня Кузгун-Ахмерово (ҠоҙғонӘхмәр), Ахмерово, деревня в Белорецком районе, относится к Азикеевскому с/с. Расположена на р.Буганак (приток р. Белая), в 9 км к северо-западу от райцентра и 7 км от железнодорожной станции Белорецк.

Население: в 1900 — 440 человек; 1920 — 451; 1939 — 355; 1959 — 303; 1989 — 247; 2002 — 256 человек.  По состоянию на 2010 год население составляло 275 человек^[2]. Живут башкиры. Есть фельдшерско-акушерский пункт, СДК, библиотека.

Ҡоҙғон-Әхмәр ауылы тарихы.
1795 йылда Буғанаҡ йылғаһы буйында урынлашҡан Ҡоҙғон-Әхмәрҙә 35 йортта 203 кеше йәшәгән. Хәҙер ауылда 440 кеше, шул иҫәптән ике керҙәш һәм 72 хужалыҡ булыуын күрһәтә. Совет осорондағы беренсе халыҡ иҫәбен алыу 451 кешене һәм 92 хужалыҡты теркәгән.

Тәүге төпләнеүсенең улы Иштәүләт Әхмәров бында 1767-1835 йылдарҙа йәшәгән.

Ауыл кешеләре араһынан Әбделмәжит Абдулһәйеров һәм Йосоп Нуғаев 14-се башҡорт полкы составында Парижды алыуҙа ҡатнашҡан һәм «1814 йылдың 19 мартында Парижды алған өсөн» һәм «1812 йылғы Ватан һуғышы иҫтәлегенә» көмөш миҙалдары менән бүләкләнгән.

Халыҡтың төп шөғөлө — ярым күсмә малсылыҡ. Йәй һайын 65 ихатанан 50 ғаилә Тайһуйған, Аҡкөсөк Ҡалым Алған, Көйәҙе, Һүренйәк буйҙарына йәйләүгә сыға. Уларҙың 300 аты, 118 һыйыры, 100 һарығы, 19 кәзәһе, 9 солоғо була. Уларҙан кемдер йыл һайын яҙғыһын 80 бот иген сәскән[2].

Әхмәр Ҡатай ауылы тип аталған ауылдан барлыҡҡа килгән. Ҡатай ауылы үҙ сиратында Нуғай даруғаһына (Нугайская дорога) ҡараған. Бынан тыш, ошо ауыл исеме ҙур биләмәгә улус исеме биргән, тип яҙа ошо ауыл аҡһаҡалы Фәрит Шәйәхмәтов үҙенең ауыл тарихы тураһындағы китабында.

Ошо ауыл Ҡатай улусының баш ауылы булып торған.Тарих фәндәре докторы, профессор Ирек Аҡманов архив документтарынан 1733 йылда батшабикә Анна Иоанновнаға башҡорттарҙың мөрәжәғәтен (челобитная) табып алып, Ватандаш журналының 2005 йылғы 6-сы һанында баҫтырып сығарған. Урыҫ теленә тәржемәсе лә билдәле: “Переводил переводчик Мустафа Турчинов” тип күрһәтелгән. Был мөрәжәғәттә башҡорттар батшанан яҡлау һорайҙар, ерҙәрен тартып алмауҙы, динде ҡыҫмауҙы, төрлө йәберләүҙәрҙән ҡурсалауҙы үтенәләр.

Был мөрәжәғәткә башҡорттарҙың 4 даруғаһының 22 улусынанн 38 кешенең ҡултамғаһы араһында “Нагайской дороги деревни Китай Жанбек Оскавылов тамгу свою приложил” тип билдәләнгән. Профессор Ирек Аҡманов үҙенең иҫкәрмәһендә “Деревня Китай имеется в виду Катайская волость” тип аңлата. Был Ҡатай ауылында йәшәгән беҙҙең ҡанбаба булған, тип һанай Ф. Шәйәхмәтов.

Ҡатай ауылы Ағиҙел йылғаһының уң яҡ ярын биләй. Уң яҡ яры буйлап ултырғандар Ҡатай улусына, һул яҡ яры буйлап ултырғандар ут күрше Күбәләк улусына ҡараған.

Ул дәүерҙә Ҡатай улусына старшиналар Дауыт Йәналин, ә Күбәләк улусына Байым тархан етәкселек иткән.

Башҡорттарҙың был мөрәжәғәтенәнән һуң да хәл үҙгәрешһеҙ ҡала. Өҫтәүенә, 1734 йылдың май айында Рәсәй батшаһы яҡлауы һәм хуплауы нигеҙендә Ырымбур хәрби-политик экспедицияһы ойошторола. Был экспедиция Башҡортостанға ноябрь айында килеп төшә. Экспедицияны сенаттың оберсекретары И.К. Кирилов етәкләй.

Экспедициянан һуң аҫаба башҡорт ерҙәрен күпләп таратыуҙар башлана.

Ябай халыҡ 1739-1740 йылдарҙа үткән Ҡараһаҡал етәкселегендәге яуҙа ҡатнаша. Батша хөкүмәте был яуҙы аяуһыҙ баҫтыра. Башҡорт ауылдары күпләп яндырыла, халҡын тотоп аталар, аҫалар, һөргөнгә ебәрәләр, йәберләйҙәр.Ҡараһаҡал етәкселегендәге яуҙан һуң Ҡатай улусы үҙәге булған Ҡатай ауылы ла яндырыла. Халыҡ төрлө-төрлө яҡҡа ҡасып китергә мәжбүр була. Ҡатай ауылының төп халҡы Ағиҙел йылғаһының уң яҡ яры буйлап өҫкә табан 5-6 саҡрымға барып ултыра.

Әхмәр тигән кеше үҙенең улдарын, балаларын, яҡын туған-тыумасаларын алып Нур йылғаһының үрге ағымына, хәҙерге Отнурок биҫтәһенән төньяҡҡа табан бер асыҡ, ҡалҡыу урынға барып урынлаша.

История села Ахмерово
Расположена на реке Буганак (приток реки Белая), в 9 км к северо-западу от райцентра
и 7 км от железнодорожной станции Белорецк. Основана в 1-й половине 18 века башкирами
Катайской волости Ногайской дороги на собственных землях. 1-я часть названия связана с
этнонимом «кузгун – катай», 2-я часть – с именем первопоселенца, известен его сын
Иштавлет Ахмеров.
К юрте № 28 относилось две деревни, имевшие названия Бизяк-Ахмерово, по названию
речки и имени первопоселенца, и Кузгун-Ахмерово — от этнонима рода Кузгун-Катай и имени
другого основателя Ахмера. В конце XVIII в. было три деревни: Кузгун и две деревни
Ахмерово.
В Кузгун-Ахмерове при р. Буганак в 1795 г. проживало 203 жителя в 35 дворах.
10-я ревизия показала 440 жителей, в т. ч. двух припущенников, и 72 двора. Первая советская
перепись зафиксировала 451 человека и 92 двора.
Сын первопоселенца Иштавлет Ахмеров жил здесь в 1767-1835 гг.
Из числа жителей Абдулмазит Абдулгаиров и Юсуп Нугаев в составе 14-го башкирского
полка участвовали во взятии Парижа и были награждены серебряными медалями («За взятие
Парижа 19 марта 1814 года») и («В память войны 1812 года»)
Основное занятие жителей — полукочевое скотоводство. Каждое лето 50 кибиток из 65 дворов
выезжали на яйляу в районы по рекам Тайсуйган, Аккучук Калым Алган, Куязы, Сурунзяк.
Им принадлежало 300 лошадей, 118 коров, 100 овец, 19 коз, 9 бортей. Кто-то из них сеял
ежегодно 80 пудов ярового хлеба.
Жители деревни Кузгун-Ахмерово раньше жили на месте Белорецкого завода, на
правом берегу реки Белой в деревне «Катай».
С конца 16 века царское правительство приступило к раздаче башкирских земель
дворянам и другим служивым людям. Башкиры под предводительством Карасакала восстали
против угнетателей. За непослушание правительство жестоко расправилось с восставшими.
Деревня Катай была полностью сожжена, многие были убиты. Жители большой деревни
разъехались в разные стороны. Дедушка Ахмер со своими родными и близкими ушел в
сторону Журболота, по верхнему течению реки Нура и обосновался дальше Большой поляны
на склоне горы Ялангас (Лысая). Но им там долго не удалось прожить. В 1762 году началась
стройка Белорецкого завода и заводу для плавки металла нужен быль уголь. А хорошая
береза, из которой получали уголь, росла в верховьях реки Нура. Да еще заводу нужны были
рабочие руки, дед Ахмер вынужден был съехать с обжитого места. Он спустился через гору
Кирель, нашел красивую поляну, обосновался там в Старом зимовье. Со временем количество
населения увеличилось, и это место назвали в честь деда Ахмера – Ахмерово.
Дед Ахмер был очень умным, зорким – и его прозвище было «Кузгун» (Коршун). Эта одна
версий истории села Ахмерово. Если по переписи 1795 года (5 ревизия) в деревне Кузгун –
Ахмерово в 35 хозяйствах проживало 203 человека, то уже по архивным данным в 1834 году в
Ахмерово проживало 382 человека. Население занималось животноводчеством, охотой. Вели
кочевой образ жизни. Об основоположнике деревни сведений нет.
Ахмеровцы никогда не оставались в стороне от исторических событий в 1773 -1775
гг.в Крестьянской войне под предводительством Емельяна Пугачева воевали многие
ахмеровцы. Один из них есаул Абузар Абдельгаиров, он соратник Салавата Юлаева, первая
рука Кинзи Арысланова.
В 1812 году в войне против французов Ахмеровцы тоже принимали участие. Они
воевали в составе 14-го башкирского полка, который был организован в деревне Серменево.
Известны имена двух – которые дошли до Парижа. Юсуп Абдулгазин и Абдулмазит Абузаров
были награждены серебряными медалями «В память о войне 1812 года» и «За взятие Парижа
19 марта 1814 года». Среди них кавалерист, за отвагу награжденный орденом Красной
Знамени – Асман Шаяхметов.
В Великую Отечественную войну из Ахмерово ушли на фронт более 70 человек,
вернулись 30
В настоящее время в Ахмерово есть сельский Дом культуры, библиотека, ФАП.
Работают КФХ.